جامعه شناسی گردشگری

جامعه شناسی گردشگری
گردشگري فعاليتي اقتصادي است كه اغلب به تجارت در قلمرو ميراث فرهنگي و طبيعي كشور ما اطلاق مي‌شود. از اين رو دربرگيرنده مسائل اقتصادي، سياسي و اجتماعي است. گردشگري در جهان امروز به عنوان يك پديده اقتصادي، اجتماعي و سياسي به شمار مي‌آيد و مي‌توان آن را نوعي وسيله انتقال ارزش‌ها و هنجارها دانست كه جنبه فرهنگي و اجتماعي آن بسيار مهم است
از نظر اقتصادي، گردشگري نوعي تجارت است كه در ازاي ارايه امكانات گردشگری، براي جامعه سودآوري دارد و اين نكته آنقدر حايز اهميت است كه برخي اعتقاد دارند بحران اقتصادي جوامع مانع از رشد گردشگري مي‌شود و تعداد و نوع گردشگران و فعاليت‌هاي مربوط به اوقات فراغت را محدود ساخته است. در كشورهاي در حال توسعه سهم گردشگري بين‌المللي بسيار اندك است و به ندرت به 10 درصد مي‌رسد اما به طور مداوم در حال رشد است و طي حدود 10 سال تقريبا 50 درصد افزايش داشته است. بسياري از كشورهاي در حال توسعه براي كسب اين نتيجه در زمينه نيروي انساني و مالي بسيار تلاش كرده‌اند و از اين طريق سعي دارند كه هم مبادلات خارجي خود را افزايش دهند و هم وسيله توسعه و ايجاد اشتغال را فراهم كنند
از جنبه فرهنگي و اجتماعي، گردشگري يكي از عوامل اصلي هويت‌بخش به جوامع است. به عبارت ديگر جوامع با ارايه امكانات فرهنگي و اجتماعي خود از جمله اماكن تاريخي و ميراث فرهنگي خود مي‌توانند در شناساندن جامعه به گردشگران مفيد واقع شوند و از آنجا كه اماكن تاريخي هر جامعه‌اي نشان دهنده هنجارها و ارزش‌هاي جامعه‌اي است، نوعي هويت‌بخشي شكل مي‌گيرد
هويت فرهنگي و اجتماعي “Cultural And Social Identity” دربرگيرنده اصل و منشا فرهنگ هر جامعه‌اي است. به طوري كه چيستي و كيستي هر جامعه‌اي را به وضوح نشان مي‌دهد. اين هويت از خردترين و كوچك‌ترين جزو فرهنگي و اجتماعي شروع مي شود و تا موثرترين و بزرگ‌ترين جنبه فرهنگي و اجتماعي را در بر مي گيرد. از آنجا كه گردشگري در كشورهاي در حال توسعه اغلب شامل فعاليت‌هاي خدماتي براي خارجيان است، به رشد طبقات متوسط كه از نظر اقتصادي و فرهنگي به جهان خارج گرايش دارد، كمك مي‌كند. اين افراد با كسب سرمايه‌هاي جديد مي‌توانند تجارب خود را در زمينه گردشگري و ميراث فرهنگي به نسل‌هاي ديگر منتقل كنند. نياز به تلاش براي كسب‌ درآمد از طريق گردشگري باعث مي‌شود كه جوامع، دسترنج و حتي خودشان را در معرض فروش بگذارند، به اين معنا كه خود را چون كالا عرضه مي‌كنند. در نتيجه تا حدودي به بت‌ ، شي و منظره تبديل مي‌شوند و تا حدي تنزل پيدا مي‌كنند كه هم در خدمت گردشگران قرار مي‌گيرند و هم آن گونه مي‌شوند كه تورگردان‌ها در قبال پرداخت پول از آنها انتظار دارند. در قلمرو آثار هنري و ميراث فرهنگي مثل هنر، موسيقي، رقص و صنايع دستي نيز تنها به فروش فكر مي‌كنند.
برخي از نظريه‌پردازان معتقدند توجه و علاقه گردشگران اغلب باعث پيدايي يا احياي حس ملي و هويت فرهنگي و توسعه فعاليت‌هاي فرهنگي و صنايع دستي مي‌شود. در حقيقت كار فراوان كشورها تحت شرايطي در نتيجه گردشگري به وجود آمده است يا به دليل توجه برخي از خارجيان از سياست‌هاي فرهنگي مناسبي پيروي مي‌كنند، تحقيقات باستان‌شناسي را توسعه مي‌بخشند، از اماكن حفاظت، فعاليت‌هاي صنايع دستي را ترويج، كيفيت را تضمين و مقدمات توزيع سالم را فراهم مي‌كنند.
به عنوان يك نتيجه كلي بايد اذعان داشت كه به منظور دستيابي به مزيت‌هاي فرهنگي و اجتماعي و گردشگري در راستاي تقويت هويت فرهنگي و اجتماعي بايد
ـ تا حد امكان زمينه‌ساز مشاركت افراد بومي باشيم
ـ از توزيع نادرست دستاوردهاي گردشگري پرهيز كنيم
  ـ مالكيت دولتي منابع گردشگري را حفظ و اداره اين منابع را به همت ملت تضمين كنيم
  ـ متضمن رفع نيازهاي اوقات فراغت باشيم
ـ سياست‌هاي فرهنگي طراحي شده براي حفظ و توسعه ويژگي‌هاي منطقه‌اي و ملي را تكميل كنيم
  ـ اطلاعات لازم براي استفاده گردشگران را فراهم كرده و كاركنان بومي را در اين زمينه آموزش داده و تسهيلات و تاسيساتي براي افراد بومي در استخدام گردشگري را ايجاد كنيم
ـ آموزش را جهت تقويت هويت فرهنگي و اجتماعي گردشگري بايد از مدارس شروع كنيم تا نسل جديد با شيوه‌هاي حفظ و حراست از ميراث فرهنگي و گردشگري آماده شوند